मोतीराम तिमल्सिना, काभ्रे
बुद्ध धर्म मान्नेहरुका लागि बोधिचित्तका दाना महत्वपूर्ण मानिएको छ । बोधिचित्तका दानाहरुको प्रकार छन् । फोईको बुद्धचित्त महङ्गो र धेरै प्रयोग हुन्छ ।
हरेक वर्ष जिल्लामा जेठ र असार महिना बोधिचित्तको कारोवार हुने गरेको छ । शान्तिका नाममा फैलँदो अशान्ति प्रति स्थानीय सरकार, निर्वाचित जनप्रतिनिधि र प्रशासन गम्भिर भएका छन् । बोधिचित्तका कारण जिल्लाको शान्ति सुरक्षामा प्रश्न उठ्ने गरेको छ ।
‘ब्यक्तिको भन्दा पनि बोधिचित्तका रुखहरुको सुरक्षा प्रदान गर्नु परेको छ’–जिल्ला प्रहरी प्रमुख एसपी रविराज खड्काले भने–‘बोधिचित्तका धनीहरुले एउटै रुखको पटक पटक करार गरेकाले करार लिनेहरु बीचको विवादले असुरक्षा बढेको हो ।’
चालु वर्षमा दुईवटा करार भङ्ग भएका छन् । स्थानीयहरुले समेत बोधिचित्तकै कारोवारका कारण असुरक्षित भएको महसुस गरेका छन् । ब्यवसायीक रुपमा खेति गर्नेहरु पनि असुरक्षाका कारण निराश बन्न थालेका छन् । स्थानीय सरकार तेमाल र रोशी गाउँपालिकाले बोधिचित्तका बारेमा छुट्टै नीति बनाएर सुरक्षित ढंगबाट ब्यवसायीक खेतिको प्रर्वद्धन र स्वतन्त्र रुपले ब्यवसाय गर्न पाउने हकको ग्यारेण्टि गराउँदै छन् ।
जिल्लाको उक्त क्षेत्रमा मात्रै हुने बोधिचित्तका रुखहरुको तथ्याङ्क संकलन गर्ने कार्य समेत भईरहेको छ ।
साविक शिखरआम्बोटे गाविस हाल रोशी गाउँपालिका वडा नम्वर ३ मा पर्ने ८६ बर्षिया माईली तामाङको कित्ता नम्वर १९८ को जग्गमा रहेको दुई वटा रुख र सोहि स्थानमा रहेको अर्काे बोधिचित्तको रुख समेत गरी ३ वटा रुख १० वर्षका लागि २०७४ असार १ गते २ करोडमा करार गरिएको थियो ।
तेमाल मेच्छे घर भएका भिमबहादुर तामाङले करार गरी लिएको उक्त रुखहरुको दाना निरन्तर १० वर्षसम्म टिप्ने करारनामा पछि विवाद उत्पन्न भयो । माईली तामाङले एक वर्षको दाना मात्रै भिमबादुरलाई दिने भन्दै दुधराज तामाङ, तिर्थ लामा र दमै सिं(डिएस) लाई दिने सहमति गरिन् । भिमबहादुर उच्च अदालत पुगे । उच्च अदालत पाटनले २०७५ असार १५ गते भिमबहादुरकै पक्षमा आदेश सुनायो ।
भिमबहादुर सुरक्षा सहित दाना टिप्न जाँदा दुधराजको समुह बीच झगडा भयो । ज्यान समेत जान सक्ने अवस्था भएपछि प्रहरीले दुबै पक्षको सहमति बीना दाना टिप्न दिएन । ७ केजी दाना प्रहरीको नियन्त्रणमा राखेर प्रहरी रुखमै सुरक्षा दिएर बस्यो । अन्ततः माईली तामाङलाई भिमबहादुरले असार २० गते राति ४१ लाख रकम बुझाए । त्यहि रकमबाट दुधराजको समुहले २२ लाख रुपैया लियो । माईली तामाङलाई १९ लाख रुपैया मात्रै प्राप्त भयो ।
भिमबहादुरले १० वर्षको करार भङ्ग गरे । सुरक्षाका लागि र विचौलियाले धनी भन्दा धेरै रकम प्राप्त गर्नु पर्ने अवस्थाको अन्त्यका लागि करारनामा च्यातेको भिमबहादुरले बताए । ‘आफुले दिएको ४१ लाख रुपैया मध्ये माईली तामाङले १९ लाख मात्रै प्राप्त गर्नु विडम्बना हो’–भिमबहादुरले भने–‘विचौलियाकै कारण भएको असुरक्षा र धनी ठगीने कुराको अन्त्यका लागि करारनामा च्यातेर हाताहाती ब्यवसाय गरिनु पर्छ ।’
८६ बर्षिया माईली सुरक्षाको माग गर्दै गृह मन्त्रालयसम्म पुगेकी थिईन् । प्रहरी प्रशासनलाई विचौलियाहरुले प्रलोभनको समेत हल्ला चलाएर बदनाम गराउने प्रयास गरेका थिए ।
यसअघि साविक सिसाखानी ८ का आईते सिं तामाङले समेत दुई समुहलाई करारनामा गरि दिए पछि उत्पन्न भएको विवादले उग्र रुप लिएको थियो । पहिलो पक्ष मिलन लामाले बुझाएको ४० लाख फिर्ता गरे लगत्तै दोश्रो पक्षका ङेमा तामाङको समुहले उक्त दाना प्राप्त गरेको थियो । पहिलो पक्षले आईते सिंको माईलो छोरालाई बुझाएको ४० लाख मध्ये १५ लाख पहिल्यै फिर्ता गरिसकेको र बाँकी २५ लाख रुपैया आईते सिं र ङेमाले साढे १२ लाखका दरले चार दिन भित्र बुझाउने सहमति पछि पहिलो पक्षले करार भङ्ग गर्ने सहमति भएको थियो । सहमति पछि टिपेर थन्क्याएको दाना प्रहरीले ङेमालाई बुझाएको थियो ।
हरेक वर्ष हुने कारोवारको दबाबका कारण आत्महत्या समेत गर्ने प्रयास भएको ८६ बर्षिया माईली तामाङले बताईन् । प्रमुख जिल्ला अधिकारी कृष्णबहादुर राउतले कारोवारीहरु धेरैले एउटै पक्षको करारनामा गर्ने, आफै अदालत जाने र असुरक्षा उत्पन्न गराउने कार्य भईरहेको बताए । स्थानीय सरकारसँगको समन्वयमा आगामी दिनमा ब्यवस्थित गर्ने गरी छलफल शुरु भएको राउतले बताए ।
खरिद गरिएका सबै दानाहरु स्थानीय सत्यमान लामाले खरिद गरेका छन् । उनी आफैले खरिद गरेका बोटमा समस्या छैन । ‘सिधै रुख मैले खरिद गरेको स्थानमा धनीहरुले बास्तविक मुल्य समेत प्राप्त गरेका छन्’–लामाले भने–‘जहाँ जहाँ विचौलिया प्रवेश गरी रुखलाई करार गरिएको छ, त्यहि मात्रै समस्या भएको छ ।’
यो समाचार न्युज अफ नेपालबाट लिईएको हो ।
